Προσωπική ανάπτυξη

Η εμπιστοσύνη είναι η βάση για την εξέλιξή μας κατά τη βρεφική ηλικία (γέννηση έως 12 μήνες). Ως εκ τούτου, το πρωταρχικό μέλημα αυτού του σταδίου είναι η εγκαθίδρυση της αίσθησης εμπιστοσύνης. Τα βρέφη εξαρτώνται από τους γονείς τους. Έτσι οι γονείς που ανταποκρίνονται και είναι ευαίσθητοι στις ανάγκες των βρεφών τους βοηθούν το μωρό τους να αναπτύξει μια αίσθηση εμπιστοσύνης και να δει τον κόσμο ως ασφαλές, προβλέψιμο μέρος. Οι αδιάφοροι γονείς που δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες του μωρού τους μπορούν να προκαλέσουν συναισθήματα άγχους, φόβου και δυσπιστίας.

Καθώς τα μικρά παιδιά (ηλικία 1-3 ετών) αρχίζουν να εξερευνούν τον κόσμο τους, μαθαίνουν ότι μπορούν να ελέγχουν τις ενέργειές τους. Το κύριο μέλημα ενός μικρού παιδιού αυτής της ηλικίας είναι να επιλύσει το ζήτημα της αυτονομίας έναντι της ντροπής και της αμφιβολίας ώστε να κατευθυνθεί προς την εδραίωση της ανεξαρτησίας. Για παράδειγμα, μπορούμε να παρατηρήσουμε μια αίσθηση αυτονομίας σε ένα παιδί ηλικίας 2 ετών που θέλει να επιλέξει τα ρούχα του και να ντυθεί. Αν και τα ρούχα που επιλέγει ίσως δεν είναι κατάλληλα για την περίσταση, η απόφαση επηρεάζει την αίσθηση της ανεξαρτησίας του. Αν ο γονιός αρνηθεί αυτήν την απόφαση, το παιδί μπορεί να αρχίσει να αμφιβάλλει για τις ικανότητές του, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και αισθήματα ντροπής.

Tα παιδιά προσχολικής ηλικίας (ηλικία 3-6 ετών) προσπαθούν να κατακτήσουν το στάδιο της πρωτοβουλίας έναντι της ενοχής. Με το να μαθαίνουν να σχεδιάζουν και να επιτυγχάνουν στόχους ενώ αλληλοεπιδρούν με άλλους μπορούν να κατακτήσουν αυτό το στάδιο. Αν αποτύχουν σε αυτό το στάδιο – με την πρωτοβουλία τους να εξαφανίζεται ή να καταπνίγεται – μπορεί να αναπτύξουν συναισθήματα ενοχής.

Κατά τη διάρκεια του σχολικού σταδίου (ηλικία 6-12), τα παιδιά αντιμετωπίζουν το στάδιο της σύγκρισής τους με τους συνομηλίκους τους. Είτε αναπτύσσουν μια αίσθηση υπερηφάνειας και επιτυχίας στο σχολικό τους έργο, στον αθλητισμό, στις κοινωνικές δραστηριότητες και στην οικογενειακή τους ζωή, ή αισθάνονται κατώτεροι και ανεπαρκείς όταν δεν φτάνουν τα άλλα παιδιά.

Κατά την εφηβεία (ηλικίας 12-18 ετών), τα παιδιά αντιμετωπίζουν το στάδιο της εδραιοποίησης της ταυτότητάς τους. Το κύριο μέλημα του εφήβου είναι να αναπτύξει μια αίσθηση του εαυτού. Οι έφηβοι παλεύουν με ερωτήσεις του τύπου “Ποιος είμαι εγώ;” και “Τι θέλω να κάνω με τη ζωή μου;” Στην πορεία, οι περισσότεροι έφηβοι δοκιμάζουν πολλούς διαφορετικούς εαυτούς για να δουν ποιοι τους ταιριάζουν. Οι έφηβοι που έχουν επιτυχία σε αυτό το στάδιο έχουν ισχυρή αίσθηση ταυτότητας και είναι σε θέση να παραμείνουν αυθεντικοί στις πεποιθήσεις και τις αξίες τους.

Τι συμβαίνει συνήθως σε απαθείς εφήβους που δεν κάνουν συνειδητή αναζήτηση της ταυτότητας τους ή σε εκείνους που πιέζονται να συμμορφωθούν με τις ιδέες των γονιών τους για το μέλλον; Αυτοί οι έφηβοι θα έχουν μια αδύναμη αίσθηση του εαυτού τους και θα βιώνουν σύγχυσης ρόλων. Δεν είναι σίγουροι για την ταυτότητά τους και νιώθουν μπερδεμένοι σε σχέση με το μέλλον.

Τα άτομα στην πρώιμη ενήλικη ζωή (δηλαδή 20 έως αρχές 40) ασχολούνται με το θέμα της οικειότητας έναντι της απομόνωσης. Αφού έχουμε αναπτύξει την αίσθηση του εαυτού στην εφηβεία, είμαστε έτοιμοι να μοιραστούμε τη ζωή μας με άλλους. Φαίνεται ότι πρέπει να έχουμε μια ισχυρή αίσθηση του εαυτού μας πριν αναπτύξουμε στενές σχέσεις με τους άλλους. Οι ενήλικες που δεν αναπτύσσουν μια θετική αυτο-ιδέα στην εφηβεία μπορεί να αισθανθούν συναισθήματα μοναξιάς και συναισθηματικής απομόνωσης.

Όταν οι άνθρωποι φτάνουν στα 40, εισέρχονται στην εποχή που είναι γνωστή ως μέση ενηλικίωση, η οποία εκτείνεται μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Το μέλημα αυτού του σταδίου είναι η συνεισφορά έναντι της στασιμότητας. Η συνεισφορά περιλαμβάνει την εύρεση του σκοπού της ζωής μας και τη συμβολή στην ανάπτυξη άλλων, μέσω δραστηριοτήτων όπως ο εθελοντισμός, η καθοδήγηση άλλων και η ανατροφή των παιδιών. Όσοι δεν αποκτούν τέτοιο ρόλο μπορεί να βιώσουν στασιμότητα, μικρή σύνδεση με άλλους ανθρώπους και ελάχιστο ενδιαφέρον για δημιουργία και προσωπική ανάπτυξη.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 έως το τέλος της ζωής μας, βρισκόμαστε στην περίοδο ανάπτυξης γνωστή ως αργή ενηλικίωση. Οι άνθρωποι στα τέλη της ενηλικίωσης πραγματοποιούν μια αναδρομή στη ζωή τους και αισθάνονται είτε μια αίσθηση ικανοποίησης είτε μια αίσθηση αποτυχίας. Οι άνθρωποι που αισθάνονται υπερήφανοι για τα επιτεύγματά τους νιώθουν μία αίσθηση ότι τα κατάφεραν και μπορούν να κοιτάξουν πίσω στη ζωή τους με ελάχιστες αμφιβολίες για τις αποφάσεις τους. Ωστόσο, οι άνθρωποι που δεν μπορούν να δουν τα επιτεύγματά τους μπορεί να αισθάνονται σαν να χάθηκε η ζωή τους. Επικεντρώνονται σε αυτά που «θα είχαν», ή «θα έπρεπε να έχουν» και αντιμετωπίζουν τη ζωής τους με αισθήματα πικρίας, κατάθλιψης και απόγνωσης.

Μίλτος Τσιάκαλος Life Coach

*Τα παραπάνω βασίζονται στη θεωρία του Αναπτυξιακού Ψυχολόγου Erik Erikson